Inleiding

Aanwezige cultuurhistorische waarden op een begraafplaats vragen zorgvuldige en gefundeerde besluiten ten aanzien van beheer en ontwikkeling. Een goede afweging is nodig van wat wel en niet behouden moet blijven, welk onderhoud nodig is en wanneer restauratie aan de orde is. Beleid ontwikkelen start met een grondige inventarisatie van de funeraire waarden die aanwezig zijn en vervolgens maatregelen om die waarden te borgen.

De driedaagse opleiding is gericht op het ontwikkelen van toekomstperspectieven voor zowel historische begraafplaatsen als historische vakken en velden van reguliere begraafplaatsen. Tevens besteden we aandacht aan het behoud en beheer van individuele cultuurhistorisch waardevolle graven en monumenten. In alle gevallen wordt ook aandacht besteed aan biodiversiteit en duurzaamheid.

Programma

Dag 1: Verantwoord omgaan met oude begraafplaatsen en grafvelden

Veel oude begraafplaatsen worstelen met financiële problemen ten aanzien van onderhoud en beheer. De kosten stijgen en de inkomsten nemen af, waardoor het exploitatietekort jaarlijks toe neemt. Het sluiten of opheffen van oude begraafplaatsen geeft vaak maatschappelijke weerstand én waardevol erfgoed gaat verloren. Het ontwikkelen van een langetermijnvisie en beleid voor het in stand houden en ontwikkelen van oude begraafplaatsen/velden staat centraal tijdens de eerste bijeenkomst. Onderwerpen die aan bod komen zijn o.a.:

• Funeraire waarden van een begraafplaats en karakteristieke elementen
• Historische ontwikkelingen van begraafplaatsen in Nederland
• Architectonische vormgeving en landschappelijke inrichting (ontwerpen uit de 19^e en 20^e eeuw)
• De ecologische waarden van begraafplaatsen
• Relevante Wet- en regelgeving met betrekking tot oude begraafplaatsen
• Betekenis rijks- of gemeentelijke monumentenstatus
• Consequenties bij verwaarlozing, sluiting of opheffing
• Mogelijkheden voor multifunctioneel beheer en diversificatie
• Oude begraafplaatsen transformeren tot historische gedenkparken
• Aandachtspunten voor een toekomstbestendige visie en beleid
• Exploitatie en beheer van oude begraafplaatsen/begraafvelden
• Financieringsmogelijkheden voor instandhouding
• Regelgeving aanpassen aan ambitieniveau en handhaving
• Casuïstiek van de deelnemers

Dag 2 Verantwoord omgaan met oude graven en grafmonumenten

Het beheer van oude grafmonumenten start met het inventariseren van de cultuur-historische waarden en het ontwikkelen van een langetermijnvisie en beleid voor instandhouding en ontwikkeling. De praktische uitwerking daarvan wordt vertaald in het beheerplan en de nadere regels voor de begraafplaats(en). Aangezien de cultuurhistorische kennis van veel eigenaren en beheerders van begraafplaatsen beperkt is, strekt het tot aanbeveling om daarbij ook deskundigen te betrekken. Te denken valt aan leden van historische verenigingen en funerair deskundigen.

Tijdens deze dag komen de volgende onderwerpen en vragen aan bod:

• Hoe herken je de cultuurhistorische waarden van oude grafmonumenten?
• Welke bronnen raadpleeg je daarbij?
• Wie betrek je bij de inventarisatie en welke organisatievorm kies je?
• Welke selectiecriteria hanteer je?
• Hoe ziet een overzichtelijk en duidelijk inventarisatieformulier of app eruit?
• Wet- en regelgeving met betrekking tot oude grafmonumenten?
• Hoe ontwikkel je een heldere en werkbare visie en waar leg je die vast?
• Welke voorwaarden verbind je aan het opnieuw uitgeven van oude grafmonumenten?
• Welke voorwaarden verbind je aan nieuwe grafmonumenten op een oud grafveld?
• Hoe regel je dat de vervanging van oude gedenktekens daadwerkelijk in (de oude) stijl plaats vindt?
• Hoe voorkom je dat er door ruiming van minder waardevolle grafvelden en grafmonumenten gaten geslagen worden in het historische beeld?
• Waar en wanneer spelen archeologische aspecten een rol?
• Welke zonering, vergunningsvoorwaarden en nadere regels voor het opnieuw uitgeven van oude graven leg je vast in de beheerverordening of reglement?
• Hoe ga je om met oude grafmonumenten en grafkelders die niet voldoen aan de hedendaagse technische voorwaarden en (kist-)afmetingen?
• Financiële aspecten en mogelijkheden bij het in stand houden van oude grafmonumenten?
• Het inventariseren en integreren van ecologische waarden van grafbedekkingen?
• Hoe pak je voorlichting en communicatie over nieuw beleid aan?
• Er is ruimte voor casuïstiek van de deelnemers

Dag 3: Onderhoud en restauratie in de praktijk

Ook graven en grafbedekkingen met een cultuurhistorisch waardevolle status vergen regulier onderhoud en herstel bij verval, zeker wanneer dit een veiligheidsprobleem oplevert. Hoe pak je dat aan? Een goedbedoelde amateuristische aanpak leidt met regelmaat tot (verdere) aantasting van de funeraire waarden of verdere beschadiging van het monument. Restauratie en consolidatie vragen specialistische kennis. Het verantwoord door-ontwikkelen van oude grafvelden en het opnieuw uitgeven van oude grafmonumenten in historische stijl vereist visie.

De onderwerpen en vragen die aan bod komen zijn:

• Filosofie van instandhouding
• Visieontwikkeling op hoofdlijnen
• Inventariseren van de staat van de begraafplaats en de monumenten
• Streefbeelden bepalen
• Wijze van uitvoer: consolideren, restaureren of vernieuwen
• Manieren van aanpak
• Voorbeelden van herstel, uitvoering en vernieuwing
• Goede en foute aanpak
• Verval begeleiden
• Onderhoud in de praktijk (schoonmaken, lijmen, zwarten, overige)

Tijdens het middagprogramma zijn er demonstraties en gaan we zelf aan de slag.

Werkwijze

De dagen worden gepresenteerd door Wim van Oort en Leon Bok, met enkele gastpresentatoren. In verband met praktijkopdrachten is gekozen voor drie verschillende locaties nabij een begraafplaats. De deelnemers kunnen vooraf casuïstiek met betrekking tot de eigen begraafplaatsen inbrengen. Een documentatiemap is onderdeel van het lespakket. De opleiding is modulair opgebouwd en de drie thema’s zijn ook los te volgen.

Praktische informatie

Doelgroep                 

• Beheerders en assistent beheerders van begraafplaatsen
• Beleidsmedewerkers en teamleiders
• Erfgoed medewerkers
• Medewerkers van de begraafplaatsadministratie
• Medewerkers van de buitendienst
• Leden van historische verenigingen en werkgroepen
• Overige belangstellenden

Niveau

Beleidsmatig én operationeel (praktijkgericht)

Voorkennis is niet vereist

Data                         

In overleg.

Locatie                       

Diverse locaties in verband met excursies

Aantal deelnemers  

10-16 personen

Studiebelasting

Naast de bijeenkomsten dien je rekening te houden met extra tijd voor opdrachten, 2 uur per bijeenkomst

Investering                    

€ 1.395,- p.p. inclusief verblijfkosten en documentatiemap 

Deze beroepsgerichte training is vrijgesteld van BTW 

LOB-leden ontvangen een korting van 10%, kortingscode: LOB-lidmaatschapsnummer)

De kosten voor het volgen van een losse module bedraagt € 495,- per persoon.

Aanmelding   

Via website https://gedenkparkontwikkeling.nl/aanmelden/ of bijgevoegd aanmeldingsformulier, uiterlijk 4 weken voor de aanvang van de eerste bijeenkomst

Overige                        

De deelnemers ontvangen een  certificaat van deelname

De opleiding kan ook in-company verzorgd worden